Język ojczysty stanowi nie tylko narzędzie komunikacji, ale przede wszystkim fundament tożsamości kulturowej i narodowej. W piątek, 21 lutego  obchodziliśmy Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. Z tej okazji warto pochylić się nad znaczeniem tego dziedzictwa oraz wyzwaniami, przed którymi staje w dobie globalizacji i cyfryzacji.

Historia święta i jego znaczenie

Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego został ustanowiony przez UNESCO w 1999 roku w odpowiedzi na tragiczne wydarzenia z 1952 roku w Dhace (obecnie stolica Bangladeszu). Tego dnia pięciu studentów zginęło podczas demonstracji, domagając się uznania języka bengalskiego za język urzędowy. Od 2000 roku data ta stała się symbolem walki o zachowanie różnorodności językowej świata. Według UNESCO, spośród około 6000 tysięcy  języków używanych obecnie na świecie, niemal połowa jest zagrożona zanikiem w ciągu najbliższych dwóch-trzech pokoleń. Zaledwie kilka procent istniejących języków jest reprezentowanych w Internecie – jednym z najważniejszych współczesnych narzędzi komunikacji. Badania wskazują, że co dwa tygodnie zanika jeden język, a 40 procent populacji świata nie ma dostępu do edukacji w swoim ojczystym języku.

Język polski – charakterystyka i znaczenie

Językiem polskim aktywnie posługuje się obecnie około 50 milionów ludzi. Jego status jako jednego z największych języków etnicznych Unii Europejskiej podkreśla jego znaczenie w europejskiej wspólnocie językowej. Język polski jest naszym wspólnym dobrem i częścią naszego dziedzictwa kulturowego. Jak mówi znany językoznawca profesor Jan Miodek, to nasza „ojczyzna polszczyzna”, więc wszyscy jesteśmy za niego odpowiedzialni. O swój język ojczysty można dbać na różne sposoby. Najlepiej:

• korzystać z niego świadomie,
• poznawać jego reguły i historię,
• doskonalić umiejętność posługiwania się nim,
• dbać o poprawność językową tekstów mówionych i pisanych,
• regularnie czytać literaturę (zwłaszcza rodzimych autorów).

Struktura i charakterystyka języka

Język polski należy do rodziny języków indoeuropejskich, a dokładniej do podgrupy języków zachodniosłowiańskich, gdzie funkcjonuje obok czeskiego, słowackiego, kaszubskiego, dolnołużyckiego, górnołużyckiego oraz wymarłego już połabskiego. Jego struktura gramatyczna charakteryzuje się znaczną złożonością:

• Alfabet polski, bazujący na alfabecie łacińskim, składa się z 32 liter, w tym dziewięciu z charakterystycznymi znakami diakrytycznymi (ą, ć, ę, ł, ń, ó, ś, ź, ż);
• System zapisu wzbogacają dodatkowo dwuznaki (sz, rz, cz, ch, dz, dż, dź) oraz trójznak (dzi);
• Język cechuje rozbudowana deklinacja obejmująca siedem przypadków dla rzeczowników, przymiotników, imiesłowów przymiotnikowych, zaimków
  i liczebników;
• Czasowniki podlegają koniugacji przez osoby, czasy, tryby, strony, liczby oraz aspekty.

Współczesne wyzwania dla języka polskiego

Wpływ mediów społecznościowych

Media społecznościowe znaczenie wpływają na sposób komunikacji, szczególnie wśród młodego pokolenia. Obserwujemy tendencję do skracania wypowiedzi, pomijania polskich znaków diakrytycznych oraz nadmiernego używania zapożyczeń z języka angielskiego. Choć upraszczanie języka to naturalne zjawisko, warto promować dbałość o jego poprawność i bogactwo.

Komunikacja w środowisku biznesowym

W środowisku korporacyjnym zauważalna jest dominacja anglicyzmów oraz żargonu biznesowego, często używanego zamiast istniejących polskich odpowiedników. Zjawisko to prowadzi do powstawania tzw. „ponglishu” – hybrydy językowej łączącej elementy polskie i angielskie, co może wpływać naklarowność komunikacji.

Zmiany w standardach komunikacji

Rozwój technologii i nowych mediów wymusza zmiany w standardach komunikacji, co czasem prowadzi do uproszczeń językowych i zanikania bardziej złożonych form wypowiedzi. Warto jednak pamiętać, że język, aby być skutecznym narzędziem porozumienia, powinien ewoluować w sposób świadomy i odpowiedzialny.

Garść ciekawostek o językach świata

• Naukowcy szacują, że na całym świecie jest używanych ponad 7 tysięcy języków. Ale wystarczy znać 12 z nich, żeby wszędzie się porozumieć. Dlaczego? Ponieważ 96 procentami mniej znanych języków posługuje się jedynie 3 procent ludzi na świecie.
• Najpopularniejsze języki to: mandaryński (ponad 1,3 miliarda użytkowników), angielski (ponad 1 miliard), hiszpański (ponad 500 milionów), hindi (ponad 400 milionów) i arabski (około 400 milionów).
• W Europie występuje ponad 200 języków. Są to głównie języki romańskie, germańskie i słowiańskie.
• Istnieją języki gwizdów, które służą do komunikowania się na duże odległości. Należy do nich silbo gomero – język mieszkańców Gomery w archipelagu Wysp Kanaryjskich.
• W niektórych językach występują mlaski, czyli głoski mlaszczące. Do języków mlaskowych zalicza się na przykład te używane na południu Afryki.
• Społeczność Głuchych posługuje się językiem migowym, który ma charakter wizualno-przestrzenny. Na świecie jest około 300 takich języków, w tym polski język migowy.
• Według wielu rankingów do najtrudniejszych języków świata zalicza się między innymi języki chińskie (ze względu na pismo – w wersji podstawowej to ok. 40 tysięcy znaków), język arabski (ze względu na trudny zapis i skomplikowaną gramatykę) i język polski (ze względu na skomplikowaną gramatykę i trudną wymowę).

Podsumowanie

Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego to nie tylko okazja do refleksji nad bogactwem językowym świata, ale przede wszystkim przypomnienie o odpowiedzialności za zachowanie tego dziedzictwa dla przyszłych pokoleń. W przypadku języka polskiego wyzwaniem pozostaje znalezienie równowagi między zachowaniem jego integralności a naturalną ewolucją wynikającą ze zmian cywilizacyjnych.

Dbałość o język ojczysty nie oznacza jego hermetyzacji – wręcz przeciwnie, powinna iść w parze z otwartością na rozwój i nowe formy ekspresji, przy jednoczesnym zachowaniu jego fundamentalnych wartości i bogactwa. To zadanie wymaga zaangażowania nie tylko instytucji, ale także mediów, systemu edukacji i wszystkich użytkowników języka – od najmłodszych po osoby kształtujące debatę publiczną.

Z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego życzymy wszystkim radości
z obcowania z językiem oraz inspiracji do jego twórczego i świadomego używania.

Biblioteka szkolna